Án Lệ Phá Thai-Roe vs Wade

Án Lệ Phá Thai Roe vs Wade, phán quyết của Tối cao pháp viện Hoa Kỳ(Tòa Án Tối Cao) vào tháng 1 ngày 22 năm 1973 (7-2) quy định của tiểu bang không cho phép phá thai là vi hiến. Phán quyết đa số theo kiến nghị của thẩm phán Harry A. Blackmun, đã chỉ ra rằng luật cấm phá thai đã vi phạm quyền cá nhân của phụ nữ. Phải đảm bảo quyền lợi công dân theo tu hiến pháp số 14, trước khi có án lệ này phá thai ở Hoa Kỳ là phạm pháp

Vào những năm 1850, Tổ chức Y khoa Hoa Kỳ đã bắt đầu manh nha kêu gọi phá thai là phạm pháp, thời điểm này phong trào của các bác sĩ các nhà hoạt động ủng hộ phá thai cũng chống đối tạo ra một cuộc chiến ý thức hệ. Cùng với tình trạng gia tăng dân số và người di cư tạo tiền đề ý thức hệ ủng hộ phá thai lan rộng. Góp phần vào việc này cũng có nguyên nhân thực tế kinh tế của gia đình bị ảnh hưởng nếu một đứa trẻ được sinh ra.

Năm 1869, hệ thống các nhà thờ Công giáo ở Hoa Kỳ cấm phá thai ở bất kỳ giai đoạn nào, đến năm 1873 Quốc hội Hoa Kỳ thông qua luật Comstock cấm buôn bán, phân phối thuốc, hàng hóa và thực hiện dịch vụ phá thai, cuối năm 1880 luật này thực đã hiện hữu toàn bộ các bang.

Đến năm 1965, Tối Cao Pháp Viện xóa bỏ luật cấm phân phối dụng cụ phá thai cho các cặp vợ chồng, mở đường cho việc kiểm soát thai kỳ và hình thành thai nhi, Tối Cao Pháp Viện lập luận đây là ảnh hưởng đến tự do cá nhân. Năm 1972 Tối Cao tiếp tục xóa bỏ luôn luật cấm hàng hóa, dụng cụ, thuốc cho người trưởng thành chưa kết hôn, trong khi đó năm 1970 tiểu bang Hawaii lần đâu tiên xóa bỏ Luật cấm phá thai cùng năm bang New Yorrk cũng xóa bỏ luật này.

Vụ việc xảy ra năm 1970 người phụ nữ là ” Jane Roe” (tên giả do Tòa án thay đổi nhằm bảo vệ danh tính nguyên đơn) sau này nguyên đơn đã xác nhận công khai danh tính Norma McCorvey kiện Henry Wade , tổng trưởng lý Hạt Dallas tiểu bang Texas. Khi bà 20 tuổi đã vô tình có thai ngoài ý muốn trong khi hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, trước đó đã có hai con nhỏ nhưng đều đã cho người khác nhận nuôi. Năm 1969 khi bà có thai lần nữa lúc này bang Texas cho phép phá thai nhưng vì lý do sức khỏe các lý do khác không được chấp nhận.

Bà McCorvey cùng với nhiều phụ nữ lúc bấy giờ cũng có cùng suy nghĩ nếu phá thai phải ra nước ngoài vừa tốn kém chi phí đắt đỏ vừa phải di chuyển xa, còn không phải trả chi phí rất cao cho bác sĩ phẫu thuật trong bí maatjj và không an toàn. Điều đó dẫn đến nhiều người phụ nữ đã tự tìm đến cách tự phá thai gây nguy hiểm tính mạng sức khỏe. Bà đã kiện lên Tòa án quận ở Texas, Tòa án ủng hộ bà cho rằng cấm phá thai là vi hiến vụ kiện sau đó bị bang Texas kiện lên đến Tối Cao Pháp Viện.

án lệ phá thai,
án lệ Roe — Norma McCorvey,

Tòa án Tối cao đã không đồng ý với kiến nghị của Roe rằng cho phép bà phá thai theo bất kỳ phương pháp nào và bất kể giai đoạn thai kỳ nào cũng đúng, phải phù hợp với luật phá thai của từng tiểu bang nhưng cũng không vi phạm quyền tự quyết của phụ nữ. Chỉ được phá thai ở một giai đoạn nhất định và phải có chỉ định y khoa trong một vài trường hợp.

Chánh Án Blackbmun có lập luận liên quan đến quan điểm lập pháp của từng bang đã giới hạn quyền cơ bản của công dân, nhưng nó chỉ giới hạn phụ thuộc từng tiểu bang. Tối cao Pháp Viện cố gắng cân bằng giữa quyền lời cá nhân về sức khỏe và mạng sống của bào thai hình thành ở tương lai. Chỉ cho phép phá thai ở gần cuối giai đoạn đầu thai kỳ, Tòa án quan điểm rằng bào thai ” có khả năng sống ngoài tử cung người mẹ” lập luận xem đây là một mạng sống thật thụ.

Năm 1973 Tối Cao Pháp Viện đã xem xét kỹ lưỡng lại vụ án một lần nữa nhưng không xét lại, Trong vụ Planned Parenthood of Southeastern Pennsylvania v. Casey (1992) Tòa án tối cao phán quyết hạn chế phá thai là vi hiến nếu pháp luật không thích đáng quy định hạn chế quyền của người mẹ khi mà bào thai chưa định hình. Vụ Gonzales v. Carhart năm 2007, Tòa Tối cao ủng hộ luật chống phá thai liên bang năm 2003 (the federal Partial-Birth Abortion Ban Act-2003) hạn chế sử dụng các biện pháp phá thai như nạo hút thai nhi.

Vụ Whole Woman’s Health v. Hellerstedt (2016), Tòa án viện dẫn phán quyết Casey hủy 2 điều khoản Luật tiểu bang Texas yêu cầu các phòng khám phải đủ tiêu chuẩn của Trung Tâm phẫu thuật và bác sĩ phải chấp nhận quyền phá thai của người mẹ. 4 năm sau, vụ June Medical Services L.L.C. v. Russo (2020) Toà án viện dẫn vụ Whole Woman’s Health luật bang Louisiana vi hiến giôngs luậ bang Texas