Fair Use là gì? Có nghĩa “Sử dụng hợp lý” một học thuyết được nhắc đến và sử dụng trong pháp luật Sở hữu trí tuệ Hoa Kỳ. Là một thuật ngữ pháp lý ủng hộ tự do sáng tạo cho phép sử dụng các sản phẩm đã được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ mà không cần xin phép. Ví dụ như phê bình, bình luận, giảng dạy, nghiên cứu, báo cáo………hoặc các hành vi khác tương tụ. Điều 107 Luật Bản Quyền năm 1976 Hoa Kỳ tạo ra một khung pháp lý áp dụng vào một vài trường hợp nhất định.
Cần phải đủ 4 yếu tố để có thể áp dụng vào một vụ việc hay vụ án:
1.Mục địch và đối tượng sử dụng, kể cả thương mại hay giáo dục phi lợi nhuận. Tòa án sẽ xem xét yêu cầu của một trong các bên áp dụng Fair Use để xem xét các bên áp dụng vào mục địch phi lợi nhuận hay không. Tuy nhiên không có nghĩa sử dụng vào mục đích thương mại là không được phép áp dụng. Tòa án sẽ cố gắng cân bằng mục đích và chủ thể sử dụng với các yếu tố khác. Ngoài ra yếu tố “cải biên, sáng tạo, tạo ra tính mới” nhưng đảm bảo không thay thế được các đặt tính ban đầu.
2.Tính tự nhiên của việc sử dụng. Yếu tố này được xem xét và phân tích kỹ nhất phải liên quan đến mục đích khuyến khích sáng tạo tính mới của sản phẩm. Các lĩnh vực sáng tạo hoặc tưởng tượng như văn học, tiểu thuyết, truyện ít được áp dụng nhưng ngược lại các lĩnh vực thực tế công nghệ, kỹ thuật thường dễ phát sinh tính mới.
3.Mối tương quan và tỉ lệ số lượng. Tóa án xem xét kể cả số lượng và chất lượng sản phẩm bị sử dụng. Nếu một số lượng lớn sản phẩm bị sử dụng quá nhiều thì gần như sẽ không thể áp dụng Fair Use và ngược lại nếu số lượng nhỏ thì dễ xem xét hơn. Tùy vào từng trường hợp nhất định mới có thể áp dụng không phải mọi người hợp được áp dụng, nói cách khác Fair Use mang tính tùy nghi. Trong trường hợp sử dụng sản phẩm của người khác tuy ít nhưng nó là phần quan trọng nhất là trái tim, linh hồn yếu tố chính của sản phẩm đó thì tuyệt nhiên không chấp nhận Fair Use
4.Tác động ảnh hưởng đến giá trị thị trường trong tương lại hoặc giá trị sản phẩm. Việc sử dụng sản phẩm của người khác không làm xấu đi tình trạng hiện tại và tiềm ẩn trong tương lai, không làm ảnh hưởng đến giá trị sản phẩm. Nếu một sản phẩm dù có tính mới, làm tốt hơn nhưng ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm ban đầu ví dụ nến sản phẩm được bán rộng rải làm mất giá thành ban đầu.
Dù thật sự không có một công thức rõ ràng nào để áp dụng, nên Fair Use sử dụng tính tùy nghi (case by case) để xem xét vụ việc, không thể có một tỷ lệ đảm bảo phần trăm được sao chép, sử dụng như số lượng từ ngữ, công thức dòng cột trong ngôn ngữ lập trình hay số trang, số tờ.
Vụ Oracle kiện Google đã áp dụng Fair Use để tuyên án, đã tạo ra án lệ cho vụ kiện liên quan đến lĩnh vực lập trình máy tính ở tương lai.
DỊch và cải biên: La Mạnh Nhất
Sources: https://www.copyright.gov/fair-use/more-info.html