Án lệ Dobbs kiện Tổ chức sức khỏe phụ nữ Jackson

Năm 2018, tiểu bang Mississippi thông qua qua Đạo Luật tuổi thai kỳ (Gestational Age Act). Nghiêm cấm các bác sĩ và các trung tâm dịch vụ sức khỏe tư nhân lẫn, chính phủ thực hiện các biện pháp phá thai cho phụ nữ đang mang thai trên 15 tuần tuổi trở lên trừ trường hợp ngoại lệ khẩn cấp hoặc di bệnh tật ảnh hưởng đến thai nhi. Vụ kiện được đặt theo tên của Giám đốc Sở Y tế bang Mississippi Thomas E. Dobbs

Tại bang này có một cơ sở duy nhất được cấp phép thực hiện các biện pháp phá thai Tổ chức sức khỏe phụ nữ Jackson (Jackson Women’s Health Organization) lo ngại sự ảnh hưởng của đạo luật tới lợi ích của mình. Một bác sĩ của Tổ chức này có tên là đã khởi kiện bang Mississippi và yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm thời cho thi hành điều luật này. Tòa án cấp Quận sau khi có buổi điều trần đã cho áp dụng biện pháp khẩn cấp ngăn chặn tạm thời thi hành đạo luật trong suốt quá trình xét xử vụ án. Sau đó, Tòa án Quận đã ra phán quyết Đạo luật này vi hiến và vi phạm Tu hiến pháp số 14. Thẩm phán xét xử vụ việc là Carlton W. Reeves tháng 10 năm 2018 đã lập luận trong phán quyết thai nhi thật sự hình thành phát triển tay chân, tim, nhận thức như thực thể con người từ tuần thứ 23-24 trở đi.

Tiểu bang Mississippi đã kháng cáo vụ kiện lên Tòa Phúc Thẩm liên bang khu vực số 5 nhưng Tòa phúc thẩm vẫn giữ nguyên phán quyết của tòa cấp dưới với số phiếu phán quyết 3-0 vào tháng 1 năm 2020. Điều đó đã dẫn đến bang Mississippi quyết định đưa vụ kiện lên Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ.

Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã đồng ý xem xét lại vụ kiện dẫn đến khả năng lật ngược lại Án lệ Roe kiện Wade 1973 cho phép phá thai. Tối Cao sẽ xem xét lại tính hợp hiến khi thai nhi đã trên 15 tuần tuổi được coi là một con người thực thụ hay không, có đủ yếu tố xem xét một thực thể sống ngoài tử cung hay không. Việc phá thai này có được xem là giết người hay không, vụ việc được xem xét lại dựa trên phán quyết cơ bản của vụ án Planned Parenthood kiện Casey, Tòa án phán quyết các bang không được cấm phá thai khi thai nhi trong 24 tuần tuổi đầu tiên. Nếu vụ việc được thông qua sẽ rút giới hạn thời gian cấm phá thai khi từ đủ 15 tuần tuổi trở lên.

Hiện tại các luật cấm phá thai khi thai nhi chưa hoặc gần, ngưỡng giới hạn hình thành nhân dạng bị xem là vi hiến. Tối Cao Pháp Viện đang có sự phân chia lớn có 4 thẩm phán ủng hộ muốn lập ngược án lệ Roe là Thomas, Gorsuch, và Alito, Kavanaugh nhưng sẽ xem xét giới hạn hoặc điểu chỉnh các tuần tuổi xem xét thai nhi hoàn chình khi nào. Thẩm phán Clarence Thomas có tư duy bảo thủ phản đối Roe v. Wade, cho rằng quyết định này “sai trái một cách trầm trọng”. Còn 3 thẩm phán Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh và Amy Coney Barrett sẽ cho áp dụng linh hoat án lệ Roe.

Chánh án Roberts nhấn mạnh ông tôn trọng của ông đối với án lệ, bỏ phiếu đồng tình với bốn thẩm phán bên tự do, nhưng sẽ xem xét tính thực thi và tình hình thực tế rằng thai nhi ở độ tuổi nào được xem là phát triển hoàn chỉnh.

Có ít nhất 22 bang của Hoa Kỳ hiện tại đang có luật chống phá thai hoặc đang trong quá trình thông qua các đạo luật của từng bang riêng. Trong đó có 13 bang có luật cấm phá thai nghiêm khắc và có thể cẩm hoàn toàn nếu án lệ Roe bị lật ngược

Sources: